فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

چکیده

از زماني كه به تدريس درس تاريخ‌ پرداختم، متوجه عدم علاقه و توجه برخي از دانش‌آموزان به كلاس شده‌ام؛ كه از درس، كتاب و معلم گريزان و بيشتر سعي دارند كه خودشان بصورت مستقل و بدون اتكا به معلم درس را فرا بگيرند. اين وضعيت چندان براي من و كلاس خوش آيند نبود بنابراين تصميم گرفتم تا آنجا كه مي‌توانم وضعيت نامطلوب را دچار تغيير و تحول نموده و كلاسم را از هر لحاظ داراي شور و نشاط كافي نمايم.

نتيجه‌اي كه در نهايت پس از به كار بردن راه حل‌هاي مختلف براي اينجانب عايد شده، شور و نشاط و علاقه به درس، همراه با فعاليت دانش‌آموزان در كلاس بوده است. كه اين مسئله برايم ارزش زيادي داشته است.

از ديگر مواردي كه بايد به آن اشاره شود كسب موفقيت دانش‌آموزان در آزمونهاي مستمر و پاياني بود.

شركت همگي دانش‌آموزان به صورت داوطلبانه در پرسش‌هاي كلاسي، انجام برخي تكاليف محوله و رقابت سالم در بين آنها از ديگر مواردي است كه از كنار آن نمي‌توان به سادگي گذشت.

در نشست‌ها و گفتگوهايي كه با همكاران مختلف داشته‌ام، در استفاده از راه‌حل‌هاي مذكور، بيشتر تشويق مي‌شدم.

مقدمه:

 تاريخ هر ملتي، نمادي از هويت آنان است كه در شكل‌گيري شخصيت و هويت جوانانش، نقش اساسي خواهد داشت. تاريخ يكي از مهمترين و بهترين مآخذ تعليم و تربيت براي انسانهاست و همانطور كه گفته شده «هيچ قسمتي از فرهنگ يك جامعه به اندازه‌ي تاريخ در هويت بخشي موثر نيست».¹

اين مسئله تنها با آموزش درست تاريخ ميسر مي‌شود. و در اين راه بايد دانش‌آموزان را به گونه‌اي جذب درس تاريخ و فلسفه‌ي حاكم بر آن كرد كه بعد از پايان درس، آنان خود به دنبال چرايي مسائل بروند و به غور و تحقيق در امور بپردازند.

در ارائه‌ي درس تاريخ، چه به صورت سنتي و يا شكل نوين آن، بايد روحيه‌ي كنجكاوي، حقيقت‌جويي و دنبال كردن دلايل، علت‌ها و نتايج تاريخي و نقش آنها را در زندگي حال و آينده‌ي دانش‌آموزان ايجاد كنيم؛ و كاربرد تاريخ براي حال و آينده را واقعاً در روح و جان آنها و كسانيكه تاريخ را تنها حديث گذشتگان (مردگان) مي‌پندارند، به صورت علمي و كاربردي تقويت كنيم.

بقول دكتر زرين‌كوب «آنچه انسان امروز از تاريخ مي‌تواند آموخت شناخت خويش است شناخت معني حيات خويش در واقع...تاريخ تنها محدود به دنياي حاضر- زمان جاري- هم نيست؛ با دنياي گذشته و با آنچه در آينده خواهد بود نيز پيوند اتصال دارد. و ...» ²

درس تاريخ در طي سالهاي اخير شايد براي اولين بار با رويكرد روشمداري و پيوند دادن مباحث تاريخ با زندگي روزمره‌ي دانش‌آموزان، با طرح مباحث متفاوت و متنوع جهت بيان جايگاه و نقش زندگي تاريخي انسان‌ها در رويكرد پژوهش در تاريخ و ارتباط تاريخ با علوم ديگر تدوين و تأليف شده است. كه مي‌توان اين امر را نويد بخش تحولي در چگونگي تنظيم كتب درسي بحساب آورد.

اما عليرغم محسنات كتاب، به واسطة سابقه ذهني، كه آن هم برخواسته از يكسري عوامل گوناگون مي‌باشد، ما شاهد بي‌رمقي و علاقة كم دانش‌آموزان نسبت به اين درس هستيم. در صورتيكه اگر درس تاريخ به شيوه‌اي جذاب و اثرگذار ارائه ‌شود، علاوه بر اينكه حس مسئوليت‌پذيري دانش‌آموزان را بر مي‌انگيزاند، در شكل‌گيري هويت فرهنگي و اجتماعي نسل جوان و آينده‌ساز اين ديار نيز نقش بسزايي  خواهد داشت.

آنچه در پي مي‌آيد تنها شرح برخي از تجربه‌هايي است كه در حين تدريس جهت ايجاد علاقه و طراوت بيشتر در كلاس كسب شده است. البته اميدوارم كه اين تجربيات براي همكاراني كه در آغاز راهند مفيد فايده باشد.

بيان مسئله:

از زماني كه به تدريس درس تاريخ‌ پرداختم، متوجه عدم علاقه و توجه برخي از دانش‌آموزان به كلاس شده‌ام؛ كه از درس، كتاب و معلم گريزان و بيشتر سعي دارند كه خودشان بصورت مستقل و بدون اتكا به معلم درس را فرا بگيرند. اين وضعيت چندان براي من و كلاس خوش آيند نبود بنابراين تصميم گرفتم تا آنجا كه مي‌توانم وضعيت نامطلوب را دچار تغيير و تحول نموده و كلاسم را از هر لحاظ داراي شور و نشاط كافي نمايم.

در نشست‌ها و تماس‌هايي كه با ديگر دبيران تاريخ (حتي در مناطق و شهرهاي ديگر) داشته‌ام، به اين نتيجه رسيده ام كه اين مسئله تنها خاص من نيست بلكه آنها هم بنوعي با اين مشكل مواجه هستند و هركدام مي‌كوشند به شيوه‌اي مشكل را حل كنند و يا از شدت آن بكاهند.

در اين اثنا با برخي همكاران ديگر، مديران، معاونين و مشاوران نيز به گفت و گو پرداخته‌ام كه تقريباً همگي در باب اين مسئله متفق‌القول بوده‌اند.

جداي از اين رجوع به برخي دفاتر ثبت نمرات نيز بر اين مسئله كاملاً صحّه مي‌گذاشت. همچنين با توجه به نظرخواهي‌هايي كه در اوايل سال (جلسة اول يا دوم) تحصيلي در باب درس مذكور انجام داده بودم، نتيجة بدست آمده مؤيد نظر بالا بوده است.

بنابراين از مجموع گفته‌هاي همكاران و يافته‌هايي كه در نتيجة تحقيقات مختلف كسب شده بود دريافتم كه تعدادي از دانش‌آموزان نسبت به درس تاريخ‌ علاقه‌اي نشان نداده و بسياري از آنها درس را فقط به واسطة‌ي كسب امتياز در كنكور مورد مطالعه قرار مي‌دهند.

شايد علت اصلي اين مسئله آن است كه هنوز جايگاه و اهميّت درس تاريخ در نظام آموزشي ما مشخص نشده است و به آن به عنوان يك درس اصلي و پايه نگريسته‌ نمي‌شود. دانش‌آموزان نيز صرفاً تلاش مي‌كنند آن را بدون يادگيري تنها حفظ كنند، بدون اينكه درك درستي از تاريخ بدست آورده باشند. البته نبايد از نوع نگاه كادر اداري مدارس و ساير دبيران غافل ماند، كه خود در بي‌اهميت جلوه دادن اين درس در مقايسه با دروس ديگر و دادن انرژي منفي به دانش‌آموزان تأثير بسزايي دارند.

اين مسئله كه تا حدود زيادي فكر مرا به خود مشغول كرده بود، مرا بر آن داشت تا از كُنه مسئله آگاهي يابم؛ و با حضور در برخي از مدارس و صرف وقت بيشتري پيرامون اين قضيه به جمع‌آوري نظرات همكاران مختلف روي بياورم. كه در زير به نمونه‌هايي از گفته‌هايشان مي‌پردازيم:

- مديرآموزشگاه : «بعضي از دروس علوم انساني كه تاريخ هم جزوشان است، هميشه سبب خستگي و كسالت دانش‌آموزان در كلاس مي‌شود. علت آن هم بنظر اين است كه آنها احساس مي‌كنند بدون دبير هم مي‌توانند از عهدة آن برآيند و ...»

- يكي از همكاران تاريخ: «با اينكه علاقه‌ي فراواني به تدريس تاريخ دارم نمي‌دانم در كلاس چه كار كنم. عليرغم ميلم اكثر بچه‌ها فقط از من مي‌خواهند سؤال به آنها بدهم، و بعد از تعيين جواب، كاري به آنها نداشته باشم.

- يكي از دبيران تاريخ: «براي درس تاريخ و مثل آن (جغرافيا، علوم اجتماعي و ...) همانند دروس عربي، ادبيات و زبان اهميت قائل نشده‌اند. اگر اين درس هم جدي گرفته مي‌شد (از طرف مسئولين امر)، ديگر ما از روي ناچاري به كلاس نمي‌رفتيم و كلاس حكم جهنم را پيدا نمي‌كرد. و دانش‌آموز هم به ارزش درس و اهميت آن پي مي‌برد».

- معاون آموزشی آموزشگاه: «... زماني كه ما براي برخي از دروس مثل زبان و عربي وقت كم مي‌آوريم دست به دامن دبير تاريخ مي‌شويم و البته به مرادمان مي‌رسيم».

- از دبيران تاريخ: «... من براي بچه‌ها از اول تا آخر كتاب سؤال در مي‌آورم و برخي از سؤالات مهم را گوشزد مي‌كنم كه همين‌ها را بخوانيد ديگر كارتان نباشد».

- اظهار نظر دانش‌آموزان در چند محور خلاصه مي‌شود: 1- حجم زياد كتاب  2- اطلاعات زياد كتاب و اينكه نمي‌توانند آن را به خاطر بسپارند.  3- نوع بيان معلم (مونولوگ)  4- پراكندگي مطالب و ...

بنابراين از مجموع گفته‌هاي همكاران و اظهارنظرهاي دانش‌آموزان يكي از مشكلاتي كه دامنگير اكثر دبيران تاريخ است بي‌علاقه بودن دانش‌آموزان به درس تاريخ مي‌باشد. كه البته اين مشكل در دورة متوسطه به واسطة نوع، شكل و چگونگي تأليف كتاب از شدت كمتري برخوردار است؛ ولي بسته به شرايط وجود دارد.

البته نبايد از برخي از همكاران بزرگوار و تجربيات گرانبهاي آن‌ها در شيوة تدريس و كلاس‌داري غافل بود كه در دستيابي به اهدافم بسيار از آنها استفاده نموده‌ام.

بنابراين با توجه به بررسي وضع موجود، در همه حال اين دغدغة خاطر را داشته و دارم كه چگونه و از چه طريقي مي‌توانم دانش‌آموزانم را به درس، كلاس و كتاب علاقه‌مند سازم و درس تاريخ را به درسي زنده، پويا و با نشاط تبديل كنم؟