چگونه توانستم استعدادهای بالقوه دانش آموزانم را در زمینه انشانویسی بالفعل کنم؟

چکیده

نوشتن و انشا نعمت عظیمی است که با هیچ نعمت دیگری قابل مقایسه نیست. خداوند تبارک و تعالی دو نعمت اساسی خواندن و نوشتن را در سوره مبارکه علق، بیان فرموده است. از این نکته می‌توان استفاده کرد که برای خوب نوشتن باید بتوان خوب خواند و خوانده‌ها را خوب فهمید تا بتوان نوشت.

در پایان این پژوهش نتایج زیر بدست آمد:

·        دانش اموزان به درس انشا علاقه مند شدند.

·        اکثر فراگیران در درس انشا فعال شدند.

·        کلاس‌ها برای معلمان دیگر خسته کننده و ملال آورنبود.

·        در میان دانش اموزان و معلمان بیشتر شد.

·        این شکل کار زمینه‌های رشد اجتماعی فراگیران را نیز فراهم می‌سازد

·        انسان‌های متفکر و خلاق و نقاد را به بار می‌آورد.

·        عادت به مطالعه و بررسی و تحقیق را را نیز فراهم می‌سازد.

·        گنجینه لغات فراگیران افزایش می‌یابد.

·        افزون بر نگارش، مهارت سخن گفتن بسیاری از آن‌ها بهبود خواهد یافت.

·        خلاقیت فراگیران را افزایش یافت

مقدمه:

انسان تنها آفریده ای است که می‌تواند منظور خود را با زبان و به وسیله نمادهای کلامی و گفتاری، به دیگران انتقال دهد. او یاد گرفت که از تصاویر نیز به عنوان نمادهای ارتباطی استفاده کند و دوباره آموخت که بنویسد. واقعاً قابل تحسین است که انسان گفتن را به نوشتن تبدیل کرد و این یعنی ثبت و ماندگاری کلام و گفته‌ها. شاید اگر کلام خداوند هم در ادیان مختلف، نوشته نمی‌شد، به شکل امروزی در اختیار جامعه قرار نمی‌گرفت

نوشتن و انشا نعمت عظیمی است که با هیچ نعمت دیگری قابل مقایسه نیست. خداوند تبارک و تعالی دو نعمت اساسی خواندن و نوشتن را در سوره مبارکه علق، بیان فرموده است. از این نکته می‌توان استفاده کرد که برای خوب نوشتن باید بتوان خوب خواند و خوانده‌ها را خوب فهمید تا بتوان نوشت. این منطقی است که هر کسی خوانده‌اش را خوب بفهمد، می‌تواند آن را به زبان خودش، خیلی خوب بنویسد..

(انشا درس روییدن در خود-رئوفی 1390)

 اگر معلمان جامعه به تفکر خلاق و منطقی و انتقادگر معتقد و متصف بوده و در پی اعمال این تفکر باشند، بالطبع باعث انتقال به افراد تحت آموزش خود شده، آنان نیز به صورت نسبی به این گونه اندیشیدن مسلح می‌شوند

مقطع ابتدایی زیر بنای مقاطع دیگر تحصیلی می‌باشد و در مقطع ابتدایی نیز پایه اول اساس پایه‌های دیگر می‌باشد و هر چقدر دانش آموزان در این پایه بهتر آموزش ببینند در پایه‌های دیگر راحت تر هستند و بالعکس؛ در پایه اول دو درس ریاضی و فارسی (قرائت فارسی و املای فارسی) کلیدی هستند و بیشترین ساعات به این دو درس اختصاص می‌یابد و از بین دو درس ذکر شده درس فارسی از اهمیت دو چندانی برخوردار می‌باشد. طوری که بدون یادگیری درس فارسی, یادگیری دروس دیگر تقریباً غیر ممکن می‌باشد. از آنجا که یکی از اهداف درس فارسی در دورهٔ دبستان تقویت مهارت تفکر خلاق در فراکیران است و یکی از اهداف مهم در دورهٔ ابتدایی می‌باشد ما خود را موظف به انجام این کار می دانیم لذا تصمیم گرفتیم با کمک انشا تفکر خلاق را در فراگیرانم بهبود بخشیم. امید است در سایهٔ رحمت حق تعالی از عهده این کار بر بیاییم.

معرفی خود:

اینجانب ……………، دبیر ادبیات فارسی، دارای ………………….، مدت …….. سال است که در خدمت سازمان مقدس آموزش وپرورش مشغول تعلیم و تربیت فرزندان این مرز و بوم هستم. مدرسه تثبیتی من در سال 92-91 آموزشگاه راهنمایی …………… واقع در شهرستان ……………  می‌باشد.

بیان مسئله

 پس از چند جلسه تدریس در درس انشا پایه سوم راهنمایی به این نتیجه رسیدیم که در طول سالهای گذشته به درس انشا اهمیتی داده نشده بود زیرا دانش آموزان به آسانی نمی‌توانستند بنویسند و افکار خود را بیان نمایند و درس انشا برای آن‌ها جذابیتی نداشت. نارسایی حتی بر نحوهٔ پاسخ دادن آن‌ها در دروس کتبی نیز اثر گذاشته بود.

همچنین بارها در کلاس درس و به خصوص درساعت انشا و در جریان حل تمارین، مخصوصاً قسمت‌هایی از کتاب کار فارسی که نیاز به تفکر و خلاقیت دارد متوجه شدم دانش اموزانم با مشکل رو به رو می‌شوند. کلاس انشا سرد و بی روح بود و اغلب نوشته‌های فراگیرانم کلیشه ای و تکراری بودند. هم چنین در نوشتن موضوعاتی واگرایی که برای انشا در جریان کلاس انشا ارائه می‌کردم متوجه شدم که تعدادی از آن‌ها در این امر مشکل دارند یا اینکه فقط پاسخ‌های تکراری را بیان می‌کنند. بارها پیش آمده که پاسخ‌های تعداد زیادی از آن‌ها به مسائلی که نیاز به تفکر و خلاقیت دارد شبیه به هم و تکراری هستندو به رو نویسی از روی تعداد محدودی از بچه‌ها روی می‌آورند.

روزی در کلاس به فراگیرانم گفتم این جمله را ادامه بدهند: (اگر من ...............................) بعد از توضیح درخواست مربوطه متوجه شدم که تعداد زیادی از آن‌ها جملات کلیشه ای و تکراری که از روی یکدیگر نوشته بودند، را به کار برده‌اند یا که اصلاً هیچی ننوشته بودند این مسئله فکر مرا به خود مشغول ساخته بود که به راستی چگونه می‌توانم دانش آموزان را با درس انشا آشتی دهم؟

کلاس انشا را از حالت خشک و سرد بیرون بیاورم؟

و شیوه‌های بهبود مهارت تفکر خلاق را در کلاس درسم به اجرا در بیاورم تا فراگیرانم بتوانند نوشته‌های خلاقی را روی کاغذ بیاورند و به کلاس ارائه کنند.

این موضوع ابتدا مرا نگران کرد ولی من تصمیم گرفتم که این مشکل دانش اموزانم را علت یابی و حل کنم. از انجایی که در ترم آخردانشگاه درسی به نام اقدام پژوهی ارائه شده فرصت را مناسب دانستم تا آموخته‌های نظری کلاس‌های دانشگاه را در کلاس درسم عملی کنم.

در جریان کلاس مسئله ای را که با آن مواجه بودم مطرح کردم و اتفاقاً یکی از دوستانم که مشغول تدریس در پایه سوم راهنمایی می‌باشد با من هم نظر شد و اظهار کرد که او هم مثل من با این مشکل رو به رو است. یکم قوت قلب گرفتم و عزمم جدی تر شد تا این مسئله را بتوانم به نحو احسن علت یابی کنم. با بیان مسئله برای استاد و مشورت با ایشان تصمیم گرفتیم که به اصطلاح با یک تیر دو نشون بزنیم. یعنی با توجه به این که در این ترم درس اقدام پژوهی داریم بر آن شدیم که هدف مشترکمان را دنبال کنیم تا هم فعالیت عملی اقدام پژوهی را به نحو احسن انجام بدهیم وهم قدمی در راستای رفع مشکل دانش آموزانمان در کلاس برداریم.

هم چنین باتوجه به اظهارات دانش آموزان در بسیاری مدارس از ساعت انشا برای جبران سایر دروس استفاده می‌شود و این امر نشانگر اهمیت ندادن به آن است.

تعریف واژگان و مفاهیم:

تعریف انشاء

- انشا در لغت به معنی ایجاد، پرورش، ابداع و خلق کردن است.

- آنچه را که امروزه فنّ انشا گفته می‌شود از نخستین معنای آن ”ایجاد“ گرفته شده است

- یعنی انشا به معنی ایجاد کلام، سخن و نگارش آن است و معادل فارسی انشا ”دبیری“ است که به معنی منشی گری و کتابت می‌باشد و دبیری فنی است که انسان به وسیله آن می‌تواند محتویات خود را روی کاغذ بیاورد.

 (انشا و انواع ان- قالیباف-1389)

انشا از نظر لغوی:

انشا در لغت به معنی آفریدن، آغاز کردن و از خود چیزی نوشتن است و در اصطلاح ادب پارسی انشا نویسی عبارت است از:

بیان خاطره‌ها ـ پندارها ـ خیال‌ها ـ احساس‌ها ـ عقیده‌ها ـ مشاهده‌ها و اندخته های فکری و ذهن از راه نوشتن

—انشاء چیست؟

—انشاء به معنی ایجاد کردن، پرورش دادن، ابداع و خلق کردن است. در اصطلاح ادبیات انشاء عبارت از نگارش جملات و عباراتی است که افکار نویسنده را به صورتی روشن و زیبا بیان کند که خواننده آن‌ها را به سهولت بفهمد و برایش خوشایندو مطلوب باشد.

(انشا و انواع ان- قالیباف-1389)

—تعریف مهارت تفکر خلاق:

— مهارتی است که شخص از تلفیق مهارت‌های حل مساله و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار شده و قدرت کشف و انتخاب راه حل‌های جدید را پیدا می‌کند.

انواع تفکر: 1- تفکر واگرا 2- تفکر همگرا

تفکر خلاق با تفکرواگرا رابطه مستقیم دارد.

افراد با تفکر واگرا سعی می‌کنند پدیده‌ها و امور و افکار را آن چنان که هستند به راحتی نپذیرند، بلکه نگاه متفاوت تری داشته باشند و از قالب‌های فکری همسان دور شوند، به عبارتی پدیده‌ها را با چشم و منظر دیگری نگاه کنند به نقل سهراب سپهری:

چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید

چترها را باید بست، زیر باران باید رفت

اما در تفکر همگرا، فکرهای جدید و نو کمتر در آن راه پیدا می‌کند، امور و پدیده‌ها را آن چنان که هستند می‌بینند و می‌پذیرند.

(مهارت تفکر خلاق- مهدی فتحی ۱۳۸۴)

مراحل تفکر خلاق:

1- آمادگی: در این مرحله افراد به امور و پدیده‌های مختلف زندگی دقت و توجه بیشتری پیدا می‌کنند، به حدی که گاهی پدیده‌های زندگی مدت‌های طولا نی ذهن شخص را به خود مشغول می‌نماید.

2- مطالعه: در این مرحله فرد با بررسی و مطالعه بیشتر روابط بین پدیده‌ها را بهتر درک می‌کند.

3- تغییر: در این مرحله شخص به نوع روابط بین پدیده‌ها که ذهن او را به خود مشغول کرده پی برده و با طرح سؤال‌های مختلف در ذهن به نقد و بررسی آن می‌پردازد.

4- پختگی: در این مرحله شخص با گذر از مراحل قبل به درک و شناخت عمیق تری از روابط بین پدیده‌ها می‌رسد و گویی پدیده‌ها، جزیی از وجودش شده است.

5-اشراف: در این مرحله شخص به پاسخ‌های ناگهانی دست پیدا می‌کند و معمولاً با کلماتی نظیر «آهان، یافتم»... متجلی می‌شود.

6- وارسی: در این مرحله فرد به بررسی بهترین ایده ای که در مراحل قبلی به آن رسیده است می‌پردازد تا صحت و سقم و درستی آن را مشخص نماید.

7- اجرا: در این مرحله فرد افکار یا ایده‌هایی که مورد تأیید واقع شده‌اند را به مرحله اجرا در می‌آورد.

(مهارت تفکر خلاق- مهدی فتحی ۱۳۸۴)

ویژگی‌های افراد دارای تفکر خلأ ق:

فهرست مطالب