مقدمه

آموزش و پرورش و اصولاً نظام تعلیم و تربیت هر جامعه از ارکان اساسی آن واز نهاد های تأثیر گذار بوده و ایجاد تغییرات و پویایی متناسب با نیاز ها جزو لاینفک آن به شمار می آید که هرگونه تغییر و تحول در آن باید با تفکر وسیع و عمیق  و تامل بسیار همراه باشد، چرا که بروز هر اشتباهی میی تواندتاثیر برگشت ناپذیر و خطر ناکی بر احاد افراد جامعه و کشور داشته باشد. اما از دیگر سو از لازمه های هر تغییری داشتن برنامه و از ضروریاتت هر   برنامه ای جهت استقرار تغيیر دخالت دادن کسانی است که با اجرای آن زندگی شان تحت تأثیر قرار می گیرد.این کار از مرحله تعیین اهداف ، طراحی و برنامه ریزی گرفته تا اجرا و ارزیابی باید انجام شود.

همچنین قبل از اجرای هر طرحی ، اطلاع رسانی،ایجاد آمادگی روانی و عملی در بین احاد جامعه و مجریان، از ضروریات بوده و درصد پذیرش و موفقیت را افزایش می دهد. متاسفانه مشاهده می شود برخی از طرحهای پیشنهادی یا در حال اجرای وزارت محترم آموزش و پرورش از این خصوصیات مهم برخوردار نیست. در صورتیکه این امر باید به صورت جدی تری در این وزارتخانه مورد توجه برنامه ریزان و مجریان محترم قرار گیرد.

ضمن احترام به تلاشها و تشکر از زحمات و کوششهای دست اندرکاران محترم وزارت آموزش و پرورش،مدتی است که شاهد معرفی و به اجرا در آمدن برخی طرحها و برنامه ها هستیم که چون با واقع نگری و انعطاف پذیری و مشارکت که از اصول اولیه و مسلم برنامه ریزی آموزشی است، همراه نیست، به جای حل مشکلات یا ارتقای سطح کمی و کیفی آموزش و پرور ش تعادل موجود را از بین برده یا خواهد برد.  از جمله طرحهایی که در دوسال گذشته اجرا شد طرح مجتمع های آموزشی روستایی بوده به گونه ای که بدون اجرای آزمایشی و ارزیابی آن به یکباره تحت نام ((ترنم ولایت)) به اجرا در آمد و در حین اجرا نیز بدلیل کم توجهی برنامه ریزان محترم به جوانب مختلف طرح مسایل و مشکلاتی بروز کرد. از سوی دیگر در بعد پررنگ کردن جنبه سیاسی طرح ، موضوعاتی مانند این ادعا که طرح تجمیع مدارس ، انقلابی در آموزش و پرورش ایجاد می کند و یا بخشی از پازل تحول بنیادین نظام آموزشی است و برخی کلی گویی های دیگر در آئین نامه و دستورالعمل طرح یا سایت مربوط و همچنین باز کردن حساب ارزشی از طریق نامگذاری طرح ،تلاشهایی بوده برای احیاناً پوشاندن نقاط ضعف آن و کم اطلاع نگاه داشتن صاحبنظران و منتقدان تعلیم و تربیت ، که این عمل در مورد طرح مجتمع شهری ((حیات طیبه)) نیز همچنان تکرار شده است.

در این بین معلوم نیست آیا ارزیابی مستقل یا درون سازمانی از اجرای طرح پس از یکسال در مجتمع های روستایی انجام گرفته است یا خیر؟در صورت انجام ارزیابی ، چه نتایج مثبتی از آن حاصل شده که به مدارس شهری نیز تعمیم یافته که مسلماً در صورت وجود نتایج مثبت آن به عموم صاحبنظران عرضه می شد.

آنچه در عمل ، پس از اجرای طرح مشاهده شده و بعنوان مشکلات طرح، می توان از آن یادکرد عبارتند از :                      

-تناقض بین پراکندگی مدارس به لحاظ جغرافیایی و مدیریت اداری و مالی متمرکز مدرسه.

-چند جنسیتی بودن مدارس تحت پوشش مجتمع های روستایی و ایجاد مشکل در مدیریت واحد و انجام وظیفه معاون پرورشی مجتمع در بعد پرورشی و...

-از نکات دیگر گشایش حساب بانکی جامع و متمرکز برای مجتمع است ،که درواقع تجمیع امور مالی مدارس ، که یکی از مهمترین ارکان تجمیع اداری است  را پیگیری می کند ،که خود باعث کندی اداره امور مدارس شد.

- از آنجا که هیچ یک از مدارس تشکیل دهنده مجتمع ، حساب بانکی مستقلی ندارند و مدیریت مجتمع از طریق شورای مربوط ، سهم هر مدرسه را تعیین می کند، با توجه به مسایل و اختلافات محلی و دیدگاههای مدیران و انجمن مدارس، تعیین سهم مدارس زیر مجموعه توسط مدیر مجتمع منجر به بروز نارضایتی می شود.

- این طرح به کاهش تعداد مدارس که به نظر می رسد هدف اصلی اجرای طرح است ، منجر نشده و فقط مدیریت این مدارس متمرکز شده و هریک از مدارس عضو مجتمع ، موجودیت خود را حفظ کرده است.

- طرح تجیمع تنها باعث افزایش تعداد نیروهای اداری و تعداد پست ها و میزها و عناوین و افزایش هزینه ها در مناطق دور دست می شود.

- پیش بینی شده بود دبیرستانهایی با حداکثر 90 نفر دانش آموز، فقط با یک مدیر مدرسه ، بدون معاون آموزشی یا پرورشی اداره شود. در این بین اگر مشکلی برای مدیر پیش آید و وی موفق به حضور در مدرسه برای مدت زمانی یا چند روز نشود ،  مدرسه را قانوناً چه کسی اداره می کند و پاسخگو خواهد بود.

- طبق طرح مقرر شده معاون پرورشی آزاد مدارس به نوعی حذف و معاون پرورشی مجتمع در کل مدارس تحت پوشش روستایی انجام وظیفه کند. با توجه به بُعد مسافت مدارس و همچنین در برخی مواقع جنسیت متفاوت    دانش آموزان ، فعالیت معاون پرورشی مجتمع برای جنس مخالف تاثیرر  گذار نبوده و ایشان مشکلات متعددی را برای انجام فعالیتهای مربوط ، در پیش رو خواهد داشت.

-  براساس طرح، معاون اجرایی مجتمع نیز باید کل کارهای مدارس روستایی تحت پوشش را نظیر امور ثبت نام و حسابداری و ... را انجام دهد. این کار در روستاها صرفاً در حد نظارت توسط معاون اجرایی مجتمع خلاصه شده چون هریک از مدارس دارای سیستم واحد خودشان هستند وو کارهایشان را رأساً انجام می دهند و این در حالیست که معاونین اجرایی بیشتر همان دفتر دارانی با مدرک کمتر از فوق دیپلم هستند که کارهای محوله را با توجه به شرح وظیفه بلند بالایی که برای معاونان اجرایی تعیین شده ، قادر نیستند انجام دهند و تنها چیزی که عاید  شده افزایش حقوق این عده است که با توجه به کارهایی که نمی کنند تحت هیچ عنوان منطقی نبوده و این مبلغ معادل مزایای معاونان بوده و مبلغ کمی نیست و بار مالی زیادی را به آموزش و پرورش تحمیل می کند.

اینها خلاصه ای از برخی از انبوه مشکلاتی بود که هم اکنون مجتمع های روستایی با آن مواجه هستند و اگر اندک ارزیابی و نظر سنجی از مدیران مجتمع ها و مدیران تحت پوشش انجام می گرفت به این مشکلات و بسیاری دیگر پی برده می شد و مسلماَ از ادامه یا تعمیم آن به شهرها جلوگیری بعمل می آمد.

طبق پیش بینی ها ، تعدادی از مدارس شهری که حایز شرایط لازم هستند ، تحت عنوان مجتمع آموزشی فعالیت می نمایند و تحت اهداف و عناوینی نظیر اینکه ایجاد این مجتمع ها در راستای اهداف سند تحول راهبردی آموزش و پرورش است یا اثر بخشی و ارتقای کیفیت آموزش و پرورش را در پی دارد ، رصد کردن بهتر مسایل آموزشی و تربیتی دانش آموزان ، مدیریت بهینه امکانات و فضای آموزشی، ساماندهی بهتر و دقیق تر نیروی انسانی ، اجرای هماهنگ فوق برنامه ها، افزایش اقتدار و هویت مدارس و مدیران ، تقویت عدالت آموزشی، افزایش ضریب نظارت بر مدارس،شناخت دقیق خانواده ها و تقویت نقش متقابل خانواده و مدرسه و... که با بیان مشکلات، میزان صحت و سقم این اهداف و موارد بیان شده ، مورد قضاوت قرار خواهد گرفت.

اجرای طرح مجتمع های روستایی با 35 برگ دستورالعمل با مشکلاتی مواجه شد که بخشی از آنها را بیان کردیم. با کمی مطالعه آئین نامه 16 ماده ای 8 برگی مجتمع های آموزشی شهری که برداشتی خلاصه گونه از دستورالعمل مجتمع های روستایی است.این طرح با مشخصه های متفاوتی که بین مدارس شهری و روستایی نظیر کمیت و کیفیت نیروی انسانی شاغل و دانش آموزان و اولیای آنان و مسایل خاصی که در این مدارس شهری وجود دارد، به کجا خواهد رسید، خدا می داند. چرا که تشکیل و اداره مجتمع های آموزشی و پرورشی در شهر به سادگی روستاها نیست.

از سوی دیگر با اهدافی که در این باره  معرفی شده و همچنین با بیان مسایل اجرای طرح قضاوت خواهید کرد که اهداف طرح چه نوع ارتباطی با نتایج و تبعات اجرای آن دارد. به نظر می رسد برخی هیچ ارتباطی با آن نداشته و برخی نیز در تضاد کامل با آن هستند و معلوم نیست این اهدافف چگونه به دنبال هم مرتب و بیان  شده اند. ضمن اینکه تحقق همین اهداف بیان شده طرح با ادامه شرایط فعلی یعنی حضور دائمی و روزانه مدیران مدارس و انجمن اولیا مربیان آن، طبق وظایف و اختیاراتی که در قانون برای آنها تعیین شده بود ، محتمل تر خواهد بود تا با مدیریت دور و غیر دائمی مدیر مجتمع.

به هر حال برخی مسایل طرح مجتمع های شهری که بی شک شباهتهایی با مشکلات و مسایل مجتمع های روستایی دارد، جهت تنویر افکار بیان می شود تا تصمیماتی که به صلاح کشور و فرزندان این مرز و بوم است اتخاذ گردد.