مقدمه

 امروزه دانش رفتار سازماني در جست و جوي دانش همه جانبه رفتاردر محيط هاي سازماني از طريق مطالعه منظم فرد، گروه و فرايند هاي سازماني است . اهداف اصلي چنين دانشي دستيابي به اثربخشي سازمان و رفاه فرد در سازمان مي باشد. اكنون صاحبنظران رفتار سازماني بر اين باورند كه براي شناخت چرايي نگرشها و رفتارهاي افراد در محيط هاي سازماني بايد اطلاعاتي درباره واكنشهاي انها به عنوان افراد (ادراكات، انگيزه ها و...)،گروههايي كه به آن تعلق دارند(ارتباطات، هنجارهاي رسمي و غير رسمي موثر بر افراد) و سازماني كه در آن كار مي كنند( فرهنگ، ارزشها و ساختار و ...) به دست آورد.

رفتار سازماني در آموزش و پرورش

با اينكه فشار براي اصلاح و بهبود كيفيت تحصيل در مدارس رو به افزايش است اما تا كنون راه موفقيت آميزي كه بتواند ما را به آساني و با اطمينان به هدفي كه به تعالي آموزش و پرورش انجامد برساند مشخص نگرديده و اين باعث ياس ونا اميدي افراد زيادي شده است.

اين براي كساني مفيد است كه تمايل دارند به عنوان رهبر در آموزش و پرورش خدمت نمايند.ما در دوره اي زندگي مي كنيم كه قدرت قانوني مديران براي كنترل و هدايت ديگران به طور فزاينده اي هم از طريق قانون وهم از طريق عدم تمايل افراد به پذيرش اختيارات مطلق مديران محدود گرديده است.

در حال حاضر دو تحول عمده و متقابل، در ارتباط نزديك با يكديگر و در خط مقدم مديريت آموزشي در حال ظهور و توسعه است. يكي از اين تحولات استفاده فزاينده از روشهاي پژوهش غير كمي  و غير آماري نظير روشهاي مشاهده- اي ميداني مي باشدكه ديدگاههاي نوين  و بنيادي را در فهمم  رفتار سازماني فراهم آورده است و ديگري درك روزافزون اهميت فرهنگ سازماني در اعمال اصول رهبري آموزشي مي باشد.

موضوع جو و فرهنگ سازماني به عنوان زمينه اصلي درك رفتار سازماني در آموزش و پرورش همچنان باقي ميماند.فرهنگ و جو سازماني  نه تنها در فهم رقتار سازماني در آموزش وپرورش كاربرد دارد بلكه در زمينه اشكال مختلف اعمال مديريتي  نيز مثمر ثمر مي باشد.

مديريت آموزشي معمولا به عنوان يك رشته علمي در دانشگاه مورد توجه قرار نمي- گيرد. مديريت  آموزشي معمولا در دانشكده علوم تربيتي تدريس مي گردد و گاهي اوقات ضميمه دانشكده مي باشد، اما غالبا ساختار رسمي كمتري داشته و صرفا به عنوان  يك برنامه مجزا شناخته ميي شود.                                                                                                              1-مديريت سازمان بايد در زمينه مديريت ،از دانش فني بالايي برخوردار باشد. به عنوان مثال، فرض بر اين است كه فرد به عنوان  مدير مدرسه ابتدايي براي كسب موفقيت بايد از دانش چشمگيري درر زمينه آموزش كودكان برخوردار باشد. يا يك مربي ورزش براي تدريس تربيت بدني بايد شايستگي سطح بالايي داشته باشد.علاوه بر اين اعتقاد ماا آن است كه رئيس يك دانشگاه بزرگ علمي و صنعتي بايد خود يك دانشمند  شايسته يا يك فرد حرفه اي لايق باشد.

2-مديريت چه هنر باشد چه علم ،بهتر است با توجه به كاربرد علمي آن در موقعيتهاي خاص، تدريس و فرا گرفته شود

       اين ديدگاه تا حدود زيادي مبين آن است كه وظايف مديران در حوزه هاي تخصصي مختلف كاملا با يكديگر تفاوت دارد. براي مثال، وظايف وكار يك مدير بيمارستان كاملا با وظايف و كار مدير يك دبيرستان تفاوت دارد.

3- مديريت تنها يك رشته علمي مستقل يا يك حرفه نيست بلكه تركيبي از علم و عمل است.از اين ديدگاه محتواي علمي مديريت  و مظاهر حرفه اي  آن به صورت فعاليتهاي سازماني ، براي اثبات علمي بودن آن در ميان مشاغل و رشته هاي علمي سازمان يافته بسيار نا كافي است.

اگر چه در قرن نوزدهم در ايالات متحده ((خدمات دولتي )) بيشتر متمايل به سيستمي بود كه در جهت درستي و صداقت امور دولتي به كار مي رفت اما ايده هايي نيز عزضه نمود كه موجبات رشد و پيدايش مديريت دولتي را فراهم نمود. وودرا ويلسون فكر اوليه تخصصي شدن مديريت را با انتشار اثر مشهورش به نام (( مطالعه مديريت))در سال 1887 در اذهان تبلور بخشيد. او احساس مي كرد كه بهبود تكنيك هاي مديريت بستگي به مطالعه علمي و كنجكاوانه رشته تخصصي مديريت دارد.

او بيان مي كند كه (( موضوع مورد مطالعه مديريت )) رهايي شيوه هاي اجرايي از اختلال، بي نظمي مطالعه تجربي هزينه ها و بنا نهادن آن بر اصول محكم است.ويلسون استاديار 31 ساله به هنگام چاپ اين مقاله براي وارد كردن بحث مطالعه مديريت در دوره هاي دانشگاهي به عنوان موضوع مناسب براي مطالعه جدي در دانشگاه ها از زمان خود بسيار جلوتر بود. چهل سال گذشت تا او توانست اولين كتاب خود با نام (( اصول مديريت عمومي )) را به چاپ برساند(1927).  جستجو براي كشف اصول مديريت به منظور توسعه علم مديريت كه با عقايد و آداب و رسوم فعاليتهايي  اداري تفاوت داشت ضروري به نظر مي رسيد.

تاثير انقلاب صنعتي

حدود اواخر قرن نوزدهم، يعني همزمان با كمك هاي وودرا ويلسون تجار وبازرگانان اروپاي  غربي و آمريكا  در حال افزايش فعاليتهاي خود به منظور استفاده بيشتر از صنعت  بودند. البته يكي از راههاي انجام اين كار افزايش ميزان توليد از طزيق به كارگيري ابتكاراتي همچون توليد انبوه بود.

هنري فورد يكي از افرادي بود كه به عنوان پيشگام اين پيشرفت هاي  تكنولوژيكي  شناخته شد. در عصر توسعه صنعتي، مهندسين و دانشمنداني بودند كه گرايش تكنولوژيكي داشتند. اين افراد قادر به ساختن ماشين ها، دستگاه ها و ملحق كردن آنها به واحدهاي خط توليد بودند. اين دوران،   عصر مشاوره مهندسي و حركت در راستاي كارايي بود.

فردريك دبليو. تيلور نامي آشنا برايبسياري از دانشجويان رشته مديريت است. او اواخر سالهاي دهه 1800 مهندس كمپاني هاي فولاد ميدويل و بتلهم بود و اوايل دهه 1900 يكي از مشاوران مهندسي رده بالاي صنايع آمريكا گرديد. تيلور مقاله ويلسون را مطالعه كرده و تحت تاثير آن قرار گرفته بود. او حدود سالهاي 1900 تا 1915 ضمن تلاش براي حل مشكلات عملي توليد كارخانه هاي سراسر آمريكا انچه را كه بعدها به عنوان اصول چهارگانه مديريت علمي شناخته شد، بسط و گسترش داد. اين اصول عبارت بودند از:

1-از ميان برداشتن شيوه هاي حدسي و حساب هاي سرانگشتي تصميم گيزي در مورد اينكه چگونه هر كارگر با انتخاب ابزارهاي علمي و تقسيم كار دسته اي  از وظايف مرتبط به هم را انجام دهد.

2-استفاده از شيوه هاي علمي تر و منظم تر براي انتخاب كارگران  و آموزش آنها براي مشاغل ويژه.

3-تقسيم مسؤوليتها بين مديران و كارگران به نحوي كه مديران مسؤوليت اجراي وظايف مقرر را به عهده گيرند.

4-ايجاد نظامي كه مديران با مشاركت كاركنان راه رسيدن به  اهداف را هموار سازند.

در واقع  ايده هاي تيلور به مطالعه زمان وحركت، نظم و انظباط شديد در كار وتمركز بر وظايف اجرايي  با حداقل برخورد ميان كارگران وبه كارگيري نظام حقوق و پاداش  و انگيزش غير قابل انعطاف معروف گرديد.

 زماني كه ايده هاي تيلور  و كاربرد آ نها تاثير عظيم خود را در زندگي آمريكاييها بر جاي مي گذاشت، يك صنعتگر فرانسوي نسبت به توجيه عقايد  محكم حويش پافشاري مي كرد. هنري فايول زمينه اي متفاوت از تيلور داشت.

در اينجا ذكر پاره اي از ايده هاي فايول براي معرفي شمايي از كمكهاي او به رشد فكري مديريت ضروري به نظر مي رسد.

 1-برخلاف تيلور كه كارگران را به مثابه بخشي از نيروي ماشيني كارخانه مي نگريست، توجه فايول بيشتر روي مديريت متمركز بود نه كارگران.

2-فايول فرايندهاي مديريت را  از ساير فعاليتهاي سازمان همچون توليد كاملا جدا مي- نمود.

3-فايول روي عناصر مشترك فرايند مديريت در سازمانهاي مختلف تاكيد داشت.

فايول در برجسته تزين اثرش به نام (( مديزيت عمومي و صنعتي ))، خود را به عنوان اولين نظريه پرداز پيشرفته سازماني نشان داد. اين فايول بود كه مديريت را به صوزت پنج وظيفه : 1- برنامه ريزي، 2- سازماندهي ،3- فرمان دهي، 4- هماهنگي و 5- كنترل معرفي نمود. بايد خاطر نشان كرد كه منظور او از مفاهيم فرمان دهي و كنترل همان مفاهيمي است كه هم اكنون به عنوان رهبري و ارزشيابي مرسوم است.پس از گذشت بيش از شصت سال از انتشار اولين اثر او هنوز هم بسياري از افراد بينش عميق او را براي مديريت قابل اجرا و سودمند مي دانند.

فايول با پرهيز از به كارگيري عقايد خشك  و سوگيرانه درباره مديريت سازمانها بر اين نكته تاكيد مي ورزيد كه از مديران انعطاف پذير كه اصول وتعاريف را با موقعيت هاي خاص تطبيق مي دهند،  بر خلاف تيلور  كه طرفدار سخت كاربرد اصول بود حمايت مي كند.

سالهاي قبل از جنگ حهاني اول،  به خاطر بروز مداوم كشمكش ها از قبيل نا آ‌رامي هاي طبقه كارگر، انقلاب و ظهور كمونيست يك جامعه شناس آلماني به نام ماكس وبر مفيدترين ،با دوام ترين  و درخشنده ترين اثر خود را در مورد نظام اداري ارائه نمود. اين اثر در آن زمان نويد بخش به نظر ميي رسيد و از آن زمان تا به حال (( بوروكراسي))  شناخته شده است.

در زماني كه مردم و سازمانها تحت سيطره  هوي و هوسهاي صنعت گران قدرت طلب و نظام هاي سياسي پا بر جا بودنند وبر به بوروكراسي چشم دوخته  بود. اين اميدواري از اين جهت بود كه  در سازمان هايي كه بوروكراسي خوب اعمال شود كار سازمان منصفانه تر، بي طرفانه تر، قابل پيشش بيني تر  و به طور كلي عقلاني تر از سازمان هايي است كه در اختيار افراد قدرت طلب و جاه طلب قرار مي گيرند.

اصول يا ويژگيهاي سازمان و مديريت از نظر وبر: